Tijdens de Venusovergang van 8 juni 2004 heb ik me vooral gericht op het waarnemen en vastleggen van het “zwarte druppeleffect” en daarom van zowel de intrede als uittrede van Venus een grote reeks beelden gemaakt. Ook visueel (met m’n 15cm Newton) heb ik het tweede en derde contact waargenomen. Maar zowel visueel als fotografisch mis ik de in de wat oudere literatuur (1874 en 1882) beschreven druppelvorm (zie bijvoorbeeld de plaatjes in de Zenit van juni 2004, blz 279 en de Sterrengids 2004, blz 50). In gesprek met een andere amateur zei deze de druppelvorm wel waar te kunnen nemen door het contrast van zijn opnamen flink te verhogen. Zelf lukte mij dit ook zoals in onderstaande reeks van 5 opnamen van het tweede contact rond 7u40 MEZT.

Maar na enig nadenken en het zien van een opname gemaakt met een zonnetelescoop op La Palma (zie rechtsonder), die met uitzondering van een bijzonder zwak schijnsel aan de rand, geen verdere vervorming van het silhouet laat zien, ben ik overtuigd dat het met name een instrumenteel en psychisch effect is. Feit is namelijk dat natuurlijk elke telescoop een beperkte resolutie heeft (diffractiediameter 2.44 lambda/D radialen) die vaak nog niet eens gehaald wordt door de luchtonrust (zeker op een warme dag als 8 juni) of (zoals in mijn geval) doordat de gebruikte CCD-camera de resolutie beperkt. Concrete getallen in mijn situatie: D=255mm => Airy disk 1.1” (bij lambda=0.55mm) en CCD: 12um pixelafmeting, ofwel bij f=1455mm, een resolutie van 1.7”. Al met al een effectieve theoretische resolutie van zeg 2”, maar waarschijnlijk slechter. Als gevolg daarvan wordt zelfs een keiharde overgang tussen zonsrand en de bol van Venus uitgesmeerd tot een gebied met een gemiddelde grijswaarde liggend tussen het zwart van Venus en het ‘wit’ van de zon, en lijkt Venus daardoor aan de zonsrand te plakken.

Om dit te simuleren heb ik eerst een ideaal beeld van Venus gemaakt, 0.5” los van de zonsrand. Het beeld (van origine een 1024x1024 plaatje)heeft een resolutie van 0.1” en er is rekening gehouden met de randverzwakking van de Zon. Vervolgens heb ik de resolutie omlaag gebracht naar ~2” en ~4.5” eenvoudigweg door het beeld met een overeenkomstig Gauss-filter uit te smeren:

Als vervolgens het contrast en de helderheid worden aangepast, maar eigenlijk ook zonder dat, lijkt een druppelvorm te ontstaan, ook al staat Venus 0.5” los van de rand.

Conclusie: Alles berust dus met name op een beperking in de resolutie van het optische systeem (telescoop, CCD-camera, luchtonrust) en een instelling van het contrast of de perceptie van de waarnemer, en een effect van de atmosfeer van Venus is (gezien ook de La Palma foto) te gering om met doorsnee amateurapparatuur waar te nemen.

Back to the previous page Back to the home page>